طبق تعاریف عمومی، بشر از زمانی که زندگی اجتماعی و گروهی را آغاز کرد، در مدیریت امور خود؛ اعم از فردی و اجتماعی، از دیگران مشاوره گرفته است. با این نگرش، صنعت مشاوره مدیریت، قدمتی به طول تاریخ اجتماعی انسان دارد. اما وقتی به صورت حرفه ای و تخصصی به صنعت مشاوره مدیریت نگاه کنیم، قالب‌ها و قراردادهایی که این مقوله را به طور دقیق تعریف می‌کند، تاریخ این صنعت را به چند دهه گذشته محدود خواهند کرد که در بهترین حالت باید شروع تحولات صنعتی ایران اواخر دهه 30 و شکل گیری نهادهای مدرن آموزشی، مدیریتی و اجتماعی را باید مبداء سویه مدرن این صنعت به شمار آورد.
صنعت مشاوره مدیریت، به مثابه یک دانش
از زاویه دیدی که ما به بررسی صنعت مشاوره مدیریت خواهیم پرداخت، شکل و وجهه دوم؛ یعنی مبنای علمی، تخصصی و آکادمیک ملاک تعاریف و ارزش گذار‌های مرتبط با این حرفه است.
مشاوره مدیریت در این رویکرد، بخش جدایی ناپذیری از فرایند مدیریت در جهان است. به این معنا که این مهارت نه به عنوان شغلی تکمیلی و تشریفاتی، بلکه به عنوان یک ضرورت در فرایند مدیریت سازمانی و مدیریت پروژه‌ها حضور دارد.
مشاوره مدیریت گستره وسیعی از خدمات را پوشش می‌دهد که می‌توان آن را در قالب توصیه‌ها و مشورت دادن‌های مستقل در عرصه مدیریت دسته بندی کرد. این موضوع، عموما شامل شناسایی و بررسی چالش‌ها و فرصتها، و ارائه راه حل‌های مناسب و کمک به اجرای این راه حل‌هاست.
مشاوره مدیریت شغلی جذاب است که افراد مختلفی را با پیش زمینه‌های گوناگون، در همه سنین به خود جذب می‌کند. هرچند که پیش نیاز حضور در این شغل داشتن مدرک در یکی – دو رشته تخصصی است.
امکان سفر‌های کاری، روتین نشدن فرایند‌ها، تعامل با افراد گوناگون، لزوم یادگیری و چالش آموزش در تمام مراحل و... از جمله مواردی هستند که این شغل را به عنوان حرفه ای جذاب و پرطرفدار معرفی می‌کنند.
معیارهای بین المللی، امکانات بین المللی
از آن جا که شغل مشاوره مدیریت از الگوها، قواعد و استانداردهای بین المللی تبعیت می‌کند، کسانی که به صورت حرفه ای در این شغل فعالیت می‌کنند، در حد بالای حرفه ای خود می‌توانند به صورت فرامرزی و در هر نقطه از جهان کار خود را ادامه دهند.
مکانیزم بین المللی صنعت مشاوره مدیریت، لزوم تبعیت شاغلین این حرفه در تمام جهان را انکار ناپذیر می‌کند. داشتن استانداردهای بین المللی در این کار نه در مراحل کامل و متعالی، بلکه از همان ابتدای شروع به کار ضروری است. در واقع تاییدیه‌های جهانی که توسط شورای بین المللی موسسات مشاور مدیریت به کشورهای عضو و زیرمجموعه اعطا می‌شود، از ابزارها و سازوکارهای ورود به این حرفه است و نه نشان‌های پیشرفت و ترقی در این کار.
با این حال طی کردن مدارج ترقی و رسیدن به استانداردهای بین المللی مکانیزم‌هایی دارد که برای مثال حضور در فهرست جهانی CMC که از طریق انجمن مشاوران مدیریت ایران میسر است، یکی از آن‌هاست.
فهرست جهانی CMC چیست؟
همان طور که می‌دانیم عبارت CMC مخفف عبارت certified management consultant است که معنای فارسی آن «مشاور مدیریت تایید شده» است که این تایید از سوی شورای بین المللی موسسات مشاوره مدیریت یا International Council of Management Consulting Institutes یا به اختصار ICMCI صادر می‌شود.
اخیرا برای تسهیل مبادلات و مناسبات جهانی جامعه مشاوران مدیریت و جهانی کردن شغل مزبور و امکان ایجاد ارتباط بین مشاوران مدیریت تایید شده یا CMCها که بتوانند در سطح جهانی فعالیت کنند، فهرستی با عنوان فهرست جهانی CMC ایجاد شده است که گردش امور را بسیار آسان تر کرده است.
الزامات کار در دهکده جهانی
همان طور که دنیا بر اساس نظریه مارشال مک لوهان در حال تبدیل به یک دهکده جهانی است، صنعت مشاوره مدیریت هم به تبع آن در حال پوست اندازی است، درست مانند خیلی از صنایع در دنیای امروز.
در چنین موقعیتی تعامل مشاوران با همکاران، موسسات و همتایان خود در سراسر گیتی اهمیت بیشتری یافته است.
فهرست CMCها به عنوان ابزار مناسبی برای حضور دائم مشاوران مدیریت تایید شده در میان تحولات جهانی و بازار کار بین المللی است. محلی‌که مشتری‌های بالقوه بتوانند مشاوران مطلوب خود را از میان حدود 10 هزار مشاور مدیریت تایید شده پیدا کنند.
اهداف و خدمات فهرست جهانی CMC
ایجاد فهرست جهانی سی ام سی که استفاده از آن برای اعضای رسمی شورا از جمله ایرانیان میسر است، با اهداف مشخصی انجام شده است که برخی از آن‌ها به قرار زیر است:
- این فهرست از سوی ICMCI برای تسهیل کار مشاوران مدیریت تأیید صلاحیت شده ( CMC) در تمام نقاط جهان راه اندازی شده است.
- این فهرست برای ایجاد ارتباط مستقیم بین موسسات عضو شورای جهانی مشاوران مدیریت و مشاوران مدیریت تایید شده ایجاد شده است تا از طریق توسعه این ارتباطات مشاوران مدیریت CMC ارتقاء یابند.
- تأمین هزینه های مرتبط با مشاوران تأیید صلاحیت شده ( CMC) مستقل بوده و هزینه آن از محل افزایش حق عضویت‌ها تامین نخواهد شد.
- مشاوران مدیریت ( CMC) می توانند عضو فهرستی با عنوان CMC global directory شوند و از این طریق پروفایل شان در سطح جهانی و از طریق لینک https://cmcdirectory.cmc-global.org قابل مشاهده است .
- ارائه تصویر بین المللی از سابقه کاریتان و آشنا شدن سایر اعضای CMC با شما از دیگر مزایای حضور قابل دسترس برای مشاوران ( CMC) است.
- حضور در این لیست به مشاوران مدیریت امکان می‌دهد دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و به راحتی با طرح سوالات از دانش و توصیه همکاران خود بهره ببرند.
- مشاوران مدیریت می‌توانند در کنار سایر اعضا در نشست‌های مجازی مدون، مطالب زیادی از سخنرانی‌های متخصصین فرا بگیرند و در بحث‌ها شرکت کنند.
- این فهرست به مشاوران مدیریت امکان می‌دهد همیشه در خط مقدم باشند. چرا که پروژه‌های جهانی، برای تیم‌های خود به دنبال اعضایی هستند که از طریق فهرست، بیشتر از سایرین به چشم می‌آیند. هرچه فهرست بزرگتر شود، ارتباطات مشاوران با آن‌هایی که به دنبال خدمات تخصصی هستند بیشتر خواهد شد.
- مشاوران به عنوان عضوی از فهرست، می‌توانند با استفاده از این پلتفرم شیوه کاری بین المللی خود را خلق کنند و به تثبیت برسانند.
- فهرست به کارفرمایان کمک می‌کند که متخصصین تیم‌های پروژه‌ای را در سایر کشورها در اختیار بگیرند و هنگامی که روی یک پروژه المللی مناقصه‌ای قیمت گذاری می‌شود از متخصصین همان کشور برای تشکیل تیم استفاده کنند.
- ارتباط با همکاران در سراسر جهان در رخدادهای مجازی و امکان پرسش و پاسخ و یادگیری از سایرین از دیگر مزایای حضور در این فهرست است.
نقش صنعت مشاوره مدیریت چیست؟
عملکرد مشاوران مدیریت به طور کلی ارائه تحلیل‌های بنیادی از سازمان‌ها و پروژه‌ها براساس داده‌هایی است که در اختیارشان قرار می‌گیرد. مشاور مدیریت ضمن شناسایی نقاط ضعف و قوت سازمان یا پروژه اقدام به استخراج ریسک فاکتورهای احتمالی که برای دیگران قابل شناسایی نیست، می نماید.
عملکرد یک مشاور مدیریت بر مبنای دانش و آموزش‌های گذرانده شده، تجربیات کسب شده و کشف و شهود فردی است. در همه این موارد داده‌هایی که از منابع معتبری در سازمان به وی می‌رسد، اهمیت بسیار در حصول نتایج درخشان دارد.
یک مشاور مدیریت زبده و ماهر، بدون داشتن دیتای لازم قادر به ارائه تحلیل‌های دقیق و مصداقی نیست و در صورت ارائه تحلیل بدون اتکا به منابع صحیح اطلاعات درون سازمانی و بدون شناخت پتانسیل‌های شرکت یا سازمان، او نیز مانند سایر مدیران راه به جایی نخواهد برد.
چالش‌های صنعت مشاوره مدیریت
اگر بخواهیم چالش‌های صنعت مشاوره مدیریت را براساس یک الگوی واحد استخراج و بررسی کنیم، به نظر می‌رسد که این چالش‌ها عمدتا قائم به ذات نبوده و ماهیتی بیرونی دارند.
زمانی پیش از این مهم ترین چالش پیش روی صنعت مشاور مدیریت بهای اندکی بود که مدیران بویژه در سازمان‌های درونگرا و متمرکز به این شغل می‌دادند. اما خوشبختانه در سال‌های اخیر این عارضه برطرف شده و تمام مدیران و نظام‌های مدیریتی اهمیت مشاوره مدیریت را پذیرفته اند و این پست سازمانی در بیشتر جاها، تاسیس یا تقویت شده است.
شاید سوء تفاهمی که قبلا در خصوص این شغل وجود داشت ناشی از درک نادرست ماهیت آن، به خاطر تفسیر نادرست از عبارت «مشاوره» بوده است.
در حال حاضر اغلب مدیران به شناخت درستی از این شغل رسیده اند و می‌دانند که مشاوره مدیریت یک پست تشریفاتی نیست که مساوی با عدم حضور منظم مشاور در محل کار، یک صندلی همیشه خالی و وظیفه نامشخص سازمانی باشد. بلکه مشاوره مدیریت به معنای یک روند ثابت مبتنی بر مطالعه و تحلیل داده‌های مستمر و ارائه تحلیل‌ها و راهکارهای مشخص و عملیاتی برای بهبود نقاط ضعف سازمان و تقویت، حفظ و بهینه سازی نقاط قوت آن است.
به عبارت دیگر، کارکرد یک مشاور مدیریت شامل مجموعه ای از تحلیل‌های مستمر است که از یک طرف مبتنی بر دریافت‌های شهودی و از طرف دیگر بر پایه داده‌های اساسی است.
البته این تحلیل‌ها، بویژه در عصر جدید، باید ناشی از درک صحیح از سازمان و منتهی به راهکارهای عملیاتی و موثر برای بهینه سازی فرایند‌ها باشد.
صنعت مشاوره مدیریت در ایران
صنعت مشاوره مدیریت در ایران خوشبختانه از جمله حوزه‌هایی است که خیلی زود توانست با اتصال به مبداء این حرفه که به واسطه عضویت انجمن مشاوران مدیریت در شورای بین المللی موسسات مشاور مدیریت، به استانداردهای جهانی نزدیک شود.
این در حالی است که در حوزه‌های متعددی این اتصال و به روز شدن سال‌ها و شاید دهه‌ها طول می‌کشد و گسست ایجاد شده بین منابع جهانی و حوزه مورد نظر در داخل کشور، خسارات زیادی به بار می‌آورد.
خوشبختانه مشاوره مدیریت به عنوان یک پدیده نوظهور در حوزه علم مدیریت همگام با تحولات بنیادین علم مدیریت دنیا، تعامل گسترده ای با نهادهای جهانی ایجاد کرد و باعث شد این شغل خیلی زود از حاشیه به متن آمده و اهمیت بالایی پیدا کند.
انجمن مشاوران مدیریت یک فرصت استثنایی
یکی از بخت های حوزه مشاوره مدیریت در ایران، وجود انجمن مشاوره مدیریت ایران است که توانست حلقه اتصال این عرصه با نهادهای بین المللی؛ از جمله شورای بین المللی موسسات مشاوره مدیریت یا IMCAI باشد که 53 کشور معتبر جهان در آن عضویت دارند.
انجمن مشاوران مدیریت ایران که به اختصار IMCA نامیده می‌شود، یک انجمن صنفی مورد تایید وزارت کار از یک سو، و شورای جهانی از سوی دیگر است و توانسته است ضمن برگزاری دوره‌های آموزشی مورد تایید نهاد جهانی، نسبت به اعطای گواهی نامه‌های رسمی این نهاد در ایران اقدام کند.
گفتنی است که این نهاد بین المللی یکی از سخت گیرانه ترین مقررات را برای دادن گواهی نامه های این چنینی دارد.
این بدان معناست که مشاوران مدیریت ایرانی که در ایران آموزش دیده و موفق به دریافت گواهینامه مشاوره مدیریت می شوند، در سطح جهانی مورد تأیید قرار گرفته و گواهی نامه‌هایشان با مدرک مشاوران مدیریت در 52 کشور فوق ارزش یکسانی دارد.
این پیوستگی جهانی از یک سو و تلاش و الزام انجمن ایرانی به تربیت مشاوران جدید و همسویی علمی با جامعه جهانی از سوی دیگر، باعث می‌شود که این عرصه مدام در حال تبعیت از تازه ترین دستاوردهای جهانی بوده و در نهایت اهداف و آرمان‌های ملی و کشوری را با بهره مندی از پتانسیل‌های عظیم صنعت مشاوره مدیریت ایران مقدور سازد.
ازدیاد تقاضای بازار کار نسبت به شغل تخصصی مشاور مدیریت در ایران و وجود انجمن مشاوران مدیریت ایران و ارتباط همیشگی با محافل جهانی و استمرار در روند آموزش و مهارت افزایی، باعث می‌شود برای صنعت مشاوره مدیریت در ایران آینده درخشانی پیش بینی شود که یکی از دستاوردهای آن حضور مشاوران ایرانی در بازارهای کار بین المللی خواهد بود.
در حقیقت کاهش شکاف و سطح دانش مشاوران داخلی و مشاوران بین‌المللی و انطباق خدمات با استانداردهای بین‌المللی و فرصت سازی برای مشاوران ایرانی بخشی از اهداف و رسالت های این انجمن است.
فرصت شبکه سازی و همکاری‌های بین المللی و امکان به روز رسانی مستمر اطلاعات تخصصی، بخشی از این فرصتها هستند که در اختیار مشاوران مدیریت ایرانی قرار می گیرد.
علاقه مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به سایت این انجمن به نشانی www.imca.ir مراجعه کنند. سایت www.cmc-global.org هم محل مناسبی برای کسب اطلاعات بین المللی است.
مشاوره مدیریت موتور محرکه بهره وری
در نهایت لازم به یادآوری است که در دنیای امروز مشاوره مدیریت به اندازه ای مهم شده است که می‌توان در صورت تحقق استانداردهای لازم، این حرفه را به عنوان موتور محرکه بهره وری و توسعه راستین کشور به شمار آورد.
درواقع مشاوران مدیریت می‌توانند خدمات ارزنده‌ای، منطبق با آخرین منابع علمی روز دنیا برای سازمان‌ها و جامعه ارائه کنند که به خلق ارزش و ایجاد چشم اندازی بهتر در مسیر توسعه ملی و بهبود شاخص‌های جامعه منجر شود.